0,00001 centimeter
Goed, ik zat fout. Misschien tegen beter weten in bleef ik tot op de laatste dag geloven dat alle pollsters op die ene na het mis hadden, dat Donald Trump zijn kunststukje van vier jaar geleden zou herhalen. Alles hadden zijn tegenstanders immers in het werk gesteld om zijn pad naar herverkiezing te plaveien. De Democraten waren een uitzichtloze impeachment-procedure begonnen. Toen die geheel volgens verwachting op niets uitliep, werd hij gekoppeld aan een Democratische tegenstrever nog ouder dan hijzelf en met een geschiedenis van kleinere en grotere flaters. The New York Times, Trumps aartsvijand, kwam op de valreep nog met een onsamenhangende analyse van ’s mans financiën. Dat leverde 2 tegenstrijdige boodschappen op. 1: Trump is rijk en heeft te weinig belasting betaald. 2: Trump is zo’n slecht zakenman dat hij alleen maar grote verliezen maakt en dus geen belasting hoeft te betalen.
Dat alles was koren op zijn molen. De herverkiezing was dan ook een peuleschil geweest, als daar geen coronavirus geweest was. Want als alle stof is neergedaald, zal blijken dat het niet de Afro-Amerikanen, niet de vrouwen, niet de jongeren geweest zijn die hem het presidentschap gekost hebben, maar oude blanke mannen met pandemische doodsangsten. Waar hij ooit had kunnen wegkomen met een moord op Fifth Avenue, is Donald Trump nu gestruikeld over een verzameling virusdeeltjes elk niet groter dan 0,00001 centimeter in diameter.
Niet beroerder dan Europa
Niet dat ik er rouwig om ben. Joe Biden is ondanks of misschien wel dankzij zijn beperkingen nu de beste tussenpaus, de aangewezen persoon om een gebroken land weer te lijmen. En er waren zoveel redenen om Trump weg te stemmen. Een schofterige stijl, een minachting voor waarheid, wetenschap en natuur, intellectuele en strategische capaciteiten van zo’n bedenkelijk niveau dat je dat wat wèl goed ging (de ontmaskering van China, de houding tegenover Taiwan) geneigd bent af te doen als toevalstreffers. Maar het ergste van al was zijn zeldzame onvermogen om een land in crisis te binden en te kalmeren. Plaatsvervangend besloot hij, als altijd terend op conflict en tweedracht, het vuurtje in de brandende samenleving nog eens verder op te stoken. Zijn kinderlijke koppigheid om de verkiezingsnederlaag te accepteren vormt wat dat betreft een passend slotakkoord.
Alleen kun je nou uitgerekend die pandemie en zijn gevolgen Trump maar beperkt aanrekenen. Allereerst omdat de primaire verantwoordelijkheid voor het beleid niet bij hem lag, maar bij de staten. Waar direct federaal ingrijpen geboden was, zoals op economisch-fiscaal terrein, gebeurde dat. Het gebeurde snel, alle politieke tweespalt ten spijt. Al in het voorjaar kwam er een steunpakket dat zowel absoluut (2,4 biljoen dollar) als relatief (12% van het BNP) groter was dan waar ook ter wereld.
Verder doet Amerika het, door de bank genomen, in de pandemie niet veel beroerder dan Europa. De sterftecijfers liggen er weliswaar veel hoger dan in Duitsland (tot 3 november, verkiezingsdag: 701 doden/miljoen versus 127), maar ze zijn vergelijkbaar met die in Groot-Brittannië, Spanje en Italië. Waarschijnlijk ook met die in Nederland, als Nederland ooit zijn sterftestatistieken op orde krijgt.
De VS doen het intussen duidelijk beter dan België (3 november: 1022 doden/miljoen). Dat weerhoudt Belgische kranten er niet van met veel fanfare te berichten over nieuwe dagrecords van 120.000 besmettingen in de VS, terwijl België zelf eerder de kaap van 20.000 gepasseerd is, verhoudingsgewijs een 5* zo groot aantal. En nee, België test niet meer dan de VS. En nee, België kent ook geen strenger beleid dan de VS. De scholen in Los Angeles sluiten als er meer dan 7 gevallen per dag per 100.000 inwoners zijn, die in Boston als de positiviteitsratio groter wordt dan 5%. De Belgische cijfers lagen rond Election Day resp. meer dan 15 en 5 keer zo hoog.
Er was zelfs een onbedoeld positieve bijwerking van de weerstand die Trump oproept. Het hele pandemiebeleid werd vanaf dag 1 door de helft van de Amerikanen zeer kritisch gevolgd, wetenschappers voorop. Datzelfde kun je niet zeggen van veel Europese landen, waar een evenzeer schutterend beleid te lang met de mantel der liefde bedekt is.
Instabiel proces
De slotsom is dat “45” er eigenlijk niet veel toe deed. Zijn talent was aandacht op te eisen, zelfs wanneer hij dat niet verdiende. ABC, NBC, CBS en andere zenders schenen dat voor het eerst een dag na de verkiezingen te beseffen toen ze de uitzending van zijn raaskallende tirade staakten.
Media-aandacht is de zuurstof die het vuurtje gaande houdt. Dat is een instabiel proces zoals ik er zelden één gezien heb. Zet je die zuurstofkraan open, dan schreeuwt Trump, want hij weet dat hij gehoord wordt, lopen zijn volgelingen met hem weg, klampen Republikeinse senatoren en andere kopstukken zich uit angst aan hem vast, denken puissant rijke sponsors dat zo’n bullebak met macht en aandacht een prima investering is, draaien de media de kraan nog wat verder open en heb je in een wip weer Trump of een kloon als president in 2024. Knijp je de kraan af, kwijnt de man vanzelf weg, worden The Proud Boys wat ze altijd geweest zijn, een zeer onfris, maar goddank marginaal clubje, weten diezelfde Republikeinse kopstukken niet hoe snel ze het zinkende schip moeten verlaten, is er geen miljardair meer te vinden die nog een cent wil spenderen aan een blaaskaak zonder gevolg, en wordt het heel snel heel stil.
Wat zal het worden? Trumpisme, als het al ooit bestaan heeft, dooft vanzelf uit zonder aandacht voor de man. Die aandacht moet hoognodig verlegd worden, bijvoorbeeld naar China dat garen spint bij Amerikaanse chaos en Europees wegkijken.
Uiteindelijk zal Trump gemist worden, vooral door zijn tegenstanders. Alec Baldwin, Sarah Cooper, The Lincoln Project, net als miljoenen anderen heb ik ze met plezier gevolgd, maar ze zullen het over een andere boeg moeten gooien. Ook The New York Times hoeft geen leger onderzoeksjournalisten meer te mobiliseren om tienduizenden tweets uit te kammen of ondoorzichtige bedrijfsstructuren te ontwarren.
Nergens zullen we hem meer missen dan in Europa. Pandemie, racisme, populisme, terrorisme, economisch verval, Europa kent dezelfde problemen, terwijl het daarnaast een allegaartje van nu nog 27 landen bij elkaar moet zien te houden. Maar de problemen in Europa zijn dieper geworteld en niet opgehangen aan één overjarige clown op zijn retour.
Vier jaar lang was Trump een onbedoelde bliksemafleider. Nu wordt Europa met zichzelf in de spiegel geconfronteerd, en het ziet er niet mooi uit. Amerika, met zijn veel dynamischere samenleving en economie, zal er wel bovenop krabbelen. Van de verstarde Oude Wereld weet ik dat nog niet zo zeker.
© Ricus van der Kwast, 16 november 2020
Dit artikel is verschenen in De Republikein, jaargang 16, nummer 4 (december 2020)
Verantwoording
Over Donald Trumps financiële positie en belastingaangiften: The President’s taxes. Long-concealed records show Trump’s chronic losses and years of tax avoidance, New York Times, September 27, 2020
Over het economische steunpakket in de VS bijv.: Why is America’s economy beating forecasts?, The Economist, September 26, 2020
Over aantallen COVID-19 infecties en doden per land bijv.: European Centre for Disease Prevention and Control
